ایران و آمریکا در دوره احمدی نژاد

ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در ایران، با دوران مسئولیت دو رئیس جمهور آمریکا همزمان شد: جورج بوش جمهوری خواه و باراک اوبامای دموکرات.

آقای احمدی نژاد به هر دوی این رؤسای جمهور نامه نوشت اما از هیچ کدام آنها پاسخی دریافت نکرد. او اولین رئیس جمهور ایران بود که به طور علنی به همتای خود در ایالات متحده آمریکا نامه می‌نوشت. 

محمود احمدی‌نژاد در نامه ۱۷ صفحه‌ای خود به جورج بوش نوشت که نظام دموکراسی غربی و لیبرالیسم نتوانسته خواسته‌های بشریت را برآورده کند و شکست خورده است.

رئیس جمهوری که جایگزین محمد خاتمی شده بود، در آن نامه به رئیس جمهور وقت ایالات متحده گفت راهی که در پیش گرفته غلط است و به او توصیه کرد که به "مسیر انبیا" بازگردد.

احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و از روحانیون بانفوذ در نظام جمهوری اسلامی، پس از علنی شدن نامه نخست محمود احمدی نژاد به جورج بوش در اردیبهشت ماه ۱۳۸۵، ارسال این نامه و محتوای آن را یک "عمل فوق‌العاده" و از "الهامات خدا" توصیف کرد.

واکنش سرد

واکنش مقام‌های دولت بوش به این نامه سرد بود.

وزارت امور خارجه آمریکا در نخستین واکنش، آن را "تلاشی ضعیف" برای گفت‌وگو با مردم آمریکا توصیف کرد و جورج بوش گفت که در متن آن نکته مهم درباره اختلافات میان دو کشور بر سر برنامه هسته‌ای ایران وجود نداشت.

محمود احمدی‌نژاد حدود هفت ماه پس از آن نامه، این بار نامه‌ای به مردم آمریکا نوشت.

"احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان پس از علنی شدن نامه نخست محمود احمدی نژاد به جورج بوش در اردیبهشت ماه ۱۳۸۵، ارسال این نامه و محتوای آن را یک 'عمل فوق‌العاده' و از 'الهامات خدا' توصیف کرد"

محتوای آن نامه نیز در انتقاد شدید از سیاست‌های دولت آمریکا به ویژه در قبال عراق، اسرائیل و فلسطین بود و این سیاست‌ها را مغایر با خواست ملت آمریکا عنوان می کرد.

رئیس جمهور ایران در آن نامه نوشت که اعتقاد به ارزش‌های روحانی، ترس از خدا، عشق به حقیقت، عدالتخواهی، میل به کمال و مفاهیمی از این قبیل، دو ملت ایران و آمریکا را به یکدیگر نزدیک می‌سازد.

او تأکید کرد که دولت آمریکا می‌تواند سیاست خود را تغییر دهد و مبنای آن را ارزش‌های الهی و معنوی قرار دهد.

محمود احمدی‌نژاد پیش از ارسال این نامه، اعلام کرده بود که در پاسخ به درخواست مردم آمریکا برای آنها نامه خواهد نوشت.

آرزوی احمدی‌نژاد برای اوباما

محمود احمدی نژاد برای رئیس جمهور بعدی آمریکا هم نامه نوشت.

رئیس جمهور ایران پس از انتخاب باراک اوباما به عنوان رئیس جمهور آمریکا در سال ۱۳۸۷، طی نامه‌ای انتخاب او با رأی "اکثریت شرکت کنندگان در انتخابات" را تبریک گفت.

آقای احمدی‌نژاد در آن نامه آرزو کرد رئیس جمهور جدید آمریکا "مصالح حقیقی مردم و انصاف و عدالت" را بر "تقاضاهای سیری‌ناپذیر اقلیتی خودخواه و ناصالح" ترجیح دهد و بدین ترتیب "نام نیکی" از خود به جای بگذارد.

وی جانشین جورج بوش را هم به تغییر رفتار آمریکا به خصوص در منطقه خاورمیانه دعوت کرد.

باراک اوباما مانند جورج بوش این نامه محمود احمدی‌نژاد را بی‌پاسخ گذاشت.

در دی ماه ۱۳۹۰، در پی انتشار خبری در نشریات آمریکایی در مورد ارسال نامه ای محرمانه از سوی باراک اوباما به رهبر ایران، مقام های ایرانی تایید کردند که چنین نامه ای ارسال شده است.

"در دی ماه ۱۳۹۰، در پی انتشار خبری در نشریات آمریکایی در مورد ارسال نامه ای محرمانه از سوی باراک اوباما به رهبر ایران، مقام های ایرانی تایید کردند که چنین نامه ای ارسال شده است"

برخی تحلیلگران این اقدام رئیس جمهور آمریکا را، نشانه آن دانستند که دولت ایالات متحده ترجیح می دهد که مستقیما با رهبر ایران گفتگو کند.

آقای خامنه ای چندی پیش با اشاره به دریافت نامه‌ای از رئیس جمهور آمریکا، تایید کرد که به این نامه جواب داده است و وعده داد که "اینها یک روزی در اختیار افکار عمومی دنیا - آن وقتی که لازم باشد - قرار خواهد گرفت".

وی بدون توضیح بیشتر، گفت که وقتی این مکاتبات منتشر شود، همگان خواهند دید که آمریکایی ها "وعده‌شان چقدر ارزش دارد".

باراک اوباما بر خلاف جورج بوش، از همان ابتدای روی کار آمدن خود به طور رسمی از تمایل خود برای مذاکره و همکاری با حکومت ایران درباره موضوعات مختلف و عادی سازی روابط دوجانبه سخن گفته بود.

اما همین دولت، با به نتیجه نرسیدن مذاکرات میان نمایندگان جامعه بین‌المللی و دولت ایران بر سر برنامه هسته‌ای تهران، تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه ایران به مورد اجرا گذاشت که در تاریخ روابط دو کشور سابقه نداشت.

"این چه جور دستی است؟"

همان‌گونه که محمود احمدی‌نژاد نخستین رئیس جمهور ایران بود که به همتایان آمریکایی خود نامه نوشت و پیروزی آنها در انتخابات را تبریک گفت، باراک اوباما هم اولین رئیس جمهور آمریکا بود که چهار سال پیاپی، فرارسیدت عید نوروز و سال نو را به ایرانیان تبریک گفت.

او در تمام این پیام‌ها از بزرگی ملت ایران و تاریخ و تمدن آنها و حق‌شان برای "برخورداری از زندگی بهتر و آزادتر" سخن گفت.

وی حتی در سال ۱۳۸۸ و در نخستین سال ریاست جمهوری خود، رهبران ایران را در پیامی نوروزی مستقیما خطاب قرار داد و پیشنهاد کرد که دو کشور، گذشته پر اختلاف خود را پشت سر بگذارند و به سوی آشتی حرکت کنند.

آیت‌الله خامنه‌ای در اول فروردین سال ۸۸ در مشهد با اشاره به پیغام‌ دولت باراک اوباما گفت: "حالا دولت جدید آمریکا می‌گوید ما مایلیم با ایران مذاکره کنیم، بیائید گذشته را فراموش کنیم.... اگر دستى دراز شده باشد که یک دستکش مخمل رویش باشد، اما زیرش یک دست چدنى باشد، این هیچ معناى خوبى ندارد."

از افغانستان تا عراق

"آقای احمدی‌نژاد هیچ‌گاه فرصت حضور نیویورک، مقر سازمان ملل متحد به بهانه شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی را از دست نداده است"

نمایندگان دولت جمهوری اسلامی در دولت پیش از محمود احمدی‌نژاد، در چند نوبت با نمایندگان آمریکا بر سر افغانستان مذاکره کردند.

در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، گفت‌وگوهای مشابهی درباره عراق بین نمایندگان دو طرف برگزار شد. سفرای وقت ایران و آمریکا در عراق مسئولیت این مذاکرات را بر عهده داشتند.

در آن زمان، آیت‌الله خامنه‌ای با تأیید انجام گفت‌وگو با آمریکا درباره عراق گفت: "اگر مسئولان ذی‌ربط می‌توانند دیدگاه‌های ایران را درباره عراق به آمریکایی‌ها بفهمانند گفتگو در این زمینه ایرادی ندارد."

رهبر ایران در عین حال تصریح کرد که اگر این مسئله به معنی "باز شدن عرصه‌ای برای آمریکایی‌های مکار و ادامه زورگویی‌های آنها" باشد، گفت‌وگو با آمریکا درباره عراق هم "مثل بقیه موارد ممنوع است."

هشت بار در نیویورک

اما با وجود اینکه آقای احمدی‌نژاد همواره از شکست دموکراسی‌های لیبرالیستی غربی سخن می‌گفت، هیچ‌گاه فرصت حضور نیویورک، مقر سازمان ملل متحد به بهانه شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی را از دست نداده است.

او هشت سال پشت سر هم به آمریکا رفت و از لزوم اصلاح جهان، اصلاح بشریت و اصلاح روند اداره سازمان ملل و به خصوص شورای امنیت سخن گفت.

آخرین سفر محمود احمدی‌نژاد به نیویورک که مهرماه امسال انجام شد، با دیگر سفرهای او متفاوت بود.

رئیس جمهور ایران در این سفر، در پنج اظهار نظر مختلف خواستار گفت‌وگو و مذاکره با آمریکا برای حل مشکلات دوجانبه شد.

آقای احمدی‌نژاد در این سفر از مسئولان آمریکایی پرسید: "چرا توان خود را صرف تعامل با یکدیگر نکنیم؟"

اعلام آمادگی رئیس جمهور ایران برای مذاکره با آمریکا، واکنش تند مقام‌های حکومتی و اصولگرایان نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی را به دنبال داشت.

"باراک اوباما در سال ۱۳۸۸ و در نخستین سال ریاست جمهوری خود، رهبران ایران را در پیامی نوروزی مستقیما خطاب قرار داد و پیشنهاد کرد که دو کشور، گذشته پر اختلاف خود را پشت سر بگذارند و به سوی آشتی حرکت کنند"

آنها گفتند که مذاکره با آمریکا و برقراری احتمالی رابطه مجدد با این کشور نه در حوزه اختیارات دولت بلکه مساله‌ای معطوف به نظر رهبر ایران است.

از جمله علی‌اکبر ولایتی، مشاور بین‌الملل آیت‌الله خامنه‌ای سیاست جمهوری اسلامی در رابطه با آمریکا را "مثل گذشته" دانست و گفت که اگر هم قرار باشد تغییری در این سیاست صورت بگیرد، باید از طرف رهبر ایران اعلام شود.

در این زمینه حتی علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه دولت محمود احمدی‌نژاد، هفته گذشته گفت که مذاکره و رابطه با آمریکا در حوزه اختیارات آیت‌الله خامنه‌ای است.

پیش ازآن، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا نیز، در نخستین کنفرانس خبری خود پس از انتخاب مجدد به عنوان ریاست جمهوری آمریکا، گفته بود که مذاکره با ایران "قریب‌الوقوع نیست".

"پروژه ای ملی"

با وجود تمام واکنش های قبلی مقام های ایرانی به موضوع رابطه با آمریکا، به نظر می رسد که در هفته های اخیر، مسئولان جمهوری اسلامی بسیار بیشتر از سابق راجع به رابطه با آمریکا صحبت می کنند.

در همین ارتباط، اخیرا صادق لاریجانی رئیس قوه قضاییه یادآوری کرده که ارتباط با آمریکا "یک‌شبه امکان‌پذیر نیست" و محمد جواد لاریجانی رئیس ستاد حقوق بشر این قوه تاکید کرده است: "اگر منافع نظام ایجاب کند با آمریکا و حتی در قعر جهنم هم با همه مذاکره می کنیم."

همچنین، منوچهر متکی وزیر سابق امور خارجه ایران، رابطه ایران و آمریکا را "پروژه ای ملی است" توصیف کرده که بازسازی آن "نیاز به زمینه سازی دارد"، و محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، توصیه کرده است که ایران "پیش از آغاز مذاکره با آمریکا با گروه ۱+۵ به یک نتیجه مثبت برسد".

"آن روزى که رابطه‌ با آمریکا مفید باشد، اول کسى که بگوید رابطه را ایجاد بکنند، خود بنده هستم"

اظهارات پنج سال پیش آیت الله خامنه ای

تمام اینها، همزمان با انتشار اخبار تایید نشده ای در نشریات آمریکایی و اروپایی است که مدعی مذاکره محرمانه برخی مقام های ایرانی با مقام های آمریکایی شده اند.

رهبر جمهوری اسلامی پنج سال پیش، با تاکید بر اینکه "نبود رابطه‌ با آمریکا براى ما مفید است" گفته بود: "آن روزى که رابطه‌ با آمریکا مفید باشد، اول کسى که بگوید رابطه را ایجاد بکنند، خود بنده هستم."

آیا تغییر لحن مقام های ایرانی در مورد ارتباط به آمریکا را باید ناشی از تغییر نگاه رهبر ایران به هزینه ها و فواید این رابطه دانست؟ 

برخی از ناظران معتقدند برای دانستن پاسخ این سوال، نباید مدت زیادی منتظر ماند. 

منبع : محمدرضا یزدان پناه bbc