چالش‌ها و چشم‌انداز سیاسی کردهای عراق

در چهارچوب شرایط جدید کردهای عراق از همان دهه‌های آغازین شکل‌گیری عراق کنونی تلاش کردند تا حداقل در چهارچوب عراق به خودمختاری و کسب حقوق و امتیازات گسترده نایل شوند. حال پس از گذشت بیش از هشت دهه از زمان استقلال عراق می‌توان این سوال را مطرح ساخت که...

اکراد عراق در جهت اهداف خود مبنی بر خودمختاری با چه چالش‌هایی مواجه‌اند و چه چشم‌اندازی را می توان برای آنان متصور شد؟ کردهای عراق دستاوردهای مهمی را در دوره پس از صدام کسب کرده اند، با این حال این به مفهوم نداشتن هیچ گونه چالش از سوی آنها نیست. بلکه اکراد چالش های مهمی را پیش روی خود دارند که حتی می تواند دستاوردهای کنونی آنه را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در این راستا در اینجا به دو سطح از چالش‌ها شامل چالش های داخلی( درون اقلیم کردستان) و ملی(درون عراق) اشاره می‌شود. در سطح داخلی می توان به چالش‌های سیاسی بین احزاب و گروه های کرد، چالش‌های ساختاری و اداری و چالش‌های اقتصادی و اجتماعی اشاره نمود. در سطح سیاسی به رغم اینکه دو حزب اصلی اتحادیه میهنی و حزب دموکرات توانسته‌اند به همبستگی و همکاری بالایی دست یابند‌ همچنان برخی اختلاف نظرها بین دو حزب اصلی و همچنیین تقویت احزاب اپوزیسیون می‌توان همگرایی سیاسی درون کردستان عراق را متاثر سازد. در اینجا به ظهور و رشد جنبش گوران یا تغییر به عنوان یکی از نشانه‌های تکثر و تنوع و در نتیجه کاهش همبستگی سیاسی اشاره می‌کنیم. در سطح ملی اکراد هنوز چالش‌ها و مشکلاتی را به خصوص با دولت مرکزی عراق دارند که در تنش‌ها و مناقشه بین نوری مالکی و مسعود بارزانی به خوبی نمودار شده است. در این راستا می‌توان به چند چالش مهم اشاره کرد. نخست بحث ازضی و مرزی است و مناطق مورد اختلاف است که در طول چندین سال گذشته حل و فصل نشده است. در سطح امنیتی دولت مرکزی عراق قائل به این است که نیروهای پیش مرگه صرفا اختیاراتی در حد پلیس و نیروهای محلی دارند، اما اکراد خواستار تسلیح گسترده پیش مرگه‌ها حتی با تسلیحات سنگین، برخورداری از بودجه دفاعی دولت مرکزی برای پیش‌مرگه ها هستند و همچنین ورود نیروهای مسلح عراق به محدوده کردستان یا حتی مناطق مورد اختلاف را بر نمی تابند. در عرصه اقتصادی نیز اکتشاف و صدور نفت و انعقاد قرارداد با شرکت‌های خارجی به چالشی مهم بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق تبدیل شده است. در خصوص چشم انداز سیاسی اکراد، رهبران کرد عراق به رغم اینکه عنوان می کنند که در شرایط کنونی ترجیح می دهند که در قالب کشور عراق به فعالیت سیاسی خود ادامه دهند، هیچگاه حق کردها برای تعیین سرنوشت را نفی نکرده‌اند و هر دو رهبر اصلی اکراد یعنی مسعود بارزانی و جلال طالبانی بر حق تعیین سرنوشت کردها به اشکال مختلف تاکید نموده‌اند. در واقع استقلال کردها و تشکیل دولتی کردی در هرشکل ممکن از آرمان های بسیاری از اکراد خاورمیانه است و نمی توان آن را به راحتی نادیده گرفت. در سطح داخلی کردهای عراق به رغم دستاوردهای مهم هنوز شرایط مناسب برای اعلام استقلال را ندارند و در پی بهبود شرایط و حل و فصل برخی شرایط و چالش های کنونی هستند. این چالش ها را می توان در دو جنبه سرزمینی و اقتصادی مورد اشاره قرار داد. در بعد سرزمینی کردها هنوز در خصوص کرکوک با دولت مرکزی چالش دارند و نتوانسته اند کرکوک را به اقلیم کردی ملحق کنند و چنین مشکلی در مورد برخی دیگر از مناطق کردی که سیاستمداران کردی ادعای پیوستن آنها به اقلیم را دارند هنوز مشاهده می شود. در بعد اقتصادی نیز هر چند کردها توانسته اند وضعیت خود را بهبود بخشند و منابع انرژی قابل توجهی را نیز در اختیار دارند، اما در پی تقویت بیشتر اقتصاد و تعاملات اقتصادی اقلیم کردی از جمله با الحاق منابع نفتی کرکوک هستند. در سطح منطقه ای اعلام استقلال کردستان عراق با موانع و چالش های مهمی مواجه خواهد شد. کشورهای ترکیه، ایران و ترکیه با توجه به دارا بودن اقلیت کرد در وضعیت کنونی با شکل گیری دولت کردی مخالف هستند و این موضوع می تواند به شکل گیری منازعاتی بین کردها و این دولت ها منجر شود. با وجود اهمیت موانع و چالش های داخلی و منطقه ای استقلال کردهای عراق به نظر می رسد که ابعاد و موانع بین المللی این موضوع اصلی ترین مولفه تاثیرگذار باشد. بدین معنی که استقلال کردهای عراق بیش از ابعاد داخلی و منطقه ای دارای اهمیت و ابعاد بین المللی است. چرا که استقلال کردها که می تواند به مفهوم تجزیه عراق باشد نه تنها بر سه کشور دارای اقلیت کرد تاثیرگذار است، بلکه می تواند دگرگونی های اساسی در ژئوپلیتیک و نظم منطقه خاورمیانه ایجادکند. بر این اساس رویکرد قدرت های بزرگ بین المللی در این خصوص اصلی ترین مولفه تاثیرگذار است و تا زمانی که در سطح بین المللی استقلال کردستان و تبعات آن در خاورمیانه مورد توافق و پذیرش قرار نگیرد، این مساله تحقق نخواهد پذیرفت. از آنجایی که در شرایط کنونی اراده و تصمیمی بین المللی به خصوص از سوی آمریکا در این خصوص مشاهده نمی شود، هر گونه تلاش کردهای عراق برای استقلال بی نتیجه به نظر می رسد. مگر اینکه در روندی میان مدت یا بلندمدت دیدگاه های بین المللی و اراده قدرت های بزرگ در این خصوص دچار تغییر شود.

منبع: آفتاب